Budowa - Instalacje grzewcze

Wymagania na dzisiajNiższe koszty ogrzewania. Gdy ceny paliw wciąż rosną, coraz bardziej doceniane są energooszczędne urządzenia grzewcze. Wymagają one większych nakładów finansowych na starcie, ale w dłuższej perspektywie pozwalają obniżyć koszty bez rezygnacji z komfortu cieplnego. Drugi kierunek to korzystanie z tanich paliw. Rozwijają się też systemy grzewcze bazujące na coraz tańszych paliwach stałych. Kotły na węgiel, drewno, pelety są bardziej efektywne.  Przyjazne środowisku. Wymóg ekologiczności spełnia nie tylko oszczędne zużycie tradycyjnych paliw, ale także stosowanie takich źródeł energii, które emitując minimalne ilości CO2, oszczędzają środowisko. Choć energia cieplna pozyskiwana ze źródeł odnawialnych jest wciąż droga, staje się wymogiem wynikającym z założeń tzw. polityki klimatycznej UE. Do wyboru jest coraz więcej urządzeń grzewczych wykorzystujących energię naturalną, np. pompy ciepła. Dzisiaj ciepło niezbędne do ogrzania pomieszczeń można uzyskać również z wentylacji, np. nawiewno-wywiewnej z rekuperatorem.  Dopasowane indywidualnie. Nie ma dzisiaj jednego sposobu ogrzewania i jednego paliwa, które byłoby tak samo dobre do ogrzania wszystkich budynków. Na wybór systemu grzewczego wpływa wiele czynników: dostępność paliw, miejsce na ich składowanie, izolacja termiczna budynku, warunki klimatyczne czy potrzeby domowników. Coraz więcej jest instalacji wykorzystujących dwa paliwa lub więcej oraz mieszanych systemów grzewczych. Specjaliści namawiają do zastosowania w domu kilku urządzeń grzewczych. Polecane rozwiązania to łączenie funkcji pompy ciepła z klimatyzacją, ogrzewanie gazowe i kolektor słoneczny, ogrzewanie elektryczne i kominek lub kocioł na biomasę.  Nowy standard obsługi. Zadaniem nowoczesnych instalacji grzewczych jest także zapewnienie komfortowej obsługi wchodzących w ich skład urządzeń. Instalacja wytwarza i oddaje ciepło do pomieszczeń bez konieczności stałego nadzorowania jej pracy – m.in. automatycznie dostosowując temperaturę we wnętrzach do aktualnych potrzeb. Instalacje grzewcze  SYSTEMY GRZEWCZE  Planując wykonanie instalacji grzewczej w domu, można zdecydować się na jedno z dwóch rozwiązań – tradycyjny lub nowoczesny system grzewczy. Wybór konkretnego rozwiązania nie tylko będzie decydował o kosztach zakupu poszczególnych urządzeń grzewczych i wykonania instalacji, ale także wpłynie na późniejsze koszty utrzymania domu i komfort obsługi instalacji grzewczej. Tradycyjna instalacja grzewcza zasilana np. kotłem na węgiel na etapie wykonywania jest wprawdzie jednym z tańszych rozwiązań, jednak będzie wymagała od domowników nadzorowania pracy urządzeń, a jej działanie wpłynie negatywnie na środowisko naturalne. Ponadto dom wyposażony w taką instalację grzewczą nie będzie atrakcyjny na rynku nieruchomości, gdzie jednym z kluczowych kryteriów oceny jest przyznawany nowo powstającym budynkom certyfikat energetyczny.  Nowoczesne, w pełni zautomatyzowane instalacje grzewcze korzystające z tradycyjnych lub niekonwencjonalnych źródeł energii są nie tylko energooszczędne i komfortowe w eksploatacji, ale także ekologiczne. Wprawdzie za zakup i instalację energooszczędnych urządzeń grzewczych trzeba zapłacić więcej niż za tradycyjny kocioł, sprawią one jednak, że o obsłudze ogrzewania domu będziemy mogli praktycznie zapomnieć i co najważniejsze – przyczynią się znacznie do obniżenia rachunków za ogrzewanie.  KOTŁY GAZOWE  Kotły te cieszą się dużą popularnością wśród inwestorów. Mogą być zasilane gazem ziemnym z sieci lub płynnym (wówczas paliwo dostarczane jest z zamontowanego w pobliżu domu zbiornika na gaz).  Montaż kotła gazowego jest szczególnie opłacalny, jeśli dom jest lub może być podłączony do sieci gazowej, ponieważ ogrzewanie gazem ziemnym jest stosunkowo niedrogie – wśród nośników energii umożliwiających korzystanie z bezobsługowych urządzeń grzewczych (gaz płynny, olej opałowy czy energia elektryczna) gaz ziemny jest najtańszy.  Nowoczesne kotły gazowe są bezpieczne. Mają zamkniętą komorę spalania, co oznacza, że powietrze potrzebne do spalania paliwa zasysane jest z zewnątrz specjalnym przewodem. Z kolei spaliny usuwane są z budynku przewodem spalinowym, a ich przepływ wymusza wentylator. Słaby ciąg kominowy w domu lub jego brak nie zagraża więc bezpieczeństwu domowników. Odizolowanie komory spalania od pomieszczeń użytkowych eliminuje bowiem ryzyko zatrucia tlenkiem węgla. Decydując się na montaż kotła gazowego, warto wybrać urządzenie kondensacyjne. Kotły kondensacyjne pozwalają znacznie obniżyć zużycie paliwa, a tym samym ograniczyć wysokość rachunków za ogrzewanie. Charakteryzują się one większą sprawnością niż konwencjonalne kotły gazowe. Oznacza to, że z tej samej ilości paliwa są w stanie pozyskać więcej ciepła. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu techniki kondensacji pary wodnej. W tradycyjnych kotłach zawarta w spalinach para ulatnia się razem z nimi przez komin. Urządzenie kondensacyjne wyposażone jest w wymiennik ciepła, który najpierw wychładza spaliny i kondensuje zawartą w nich parę wodną, dzięki czemu odzyskuje ciepło, które następnie przekazywane jest krążącej w instalacji wodzie grzewczej. Kotły kondensacyjne są więc o wiele bardziej oszczędne niż te tradycyjne.  Nowoczesne kotły gazowe to urządzenia praktycznie bezobsługowe – są one w pełni zautomatyzowane. Mogą też współpracować z kolektorami słonecznymi. Dzięki takiej współpracy można liczyć na spore oszczędności na kosztach ogrzewania wody użytkowej. Spośród kotłów gazowych możemy wybierać między urządzeniami jednolub dwufunkcyjnymi.  # Kocioł jednofunkcyjny ogrzewa zarówno wodę kierowaną do instalacji grzewczej, jak i wodę użytkową, gromadzoną w osobnym zasobniku (podgrzewaczu pojemnościowym). Kocioł podgrzewa magazynowaną w zasobniku wodę do ustalonej temperatury, dzięki czemu zapewniony jest do niej stały dostęp. Wybór kotła jednofunkcyjnego to dobre rozwiązanie w domu, w którym zużycie ciepłej wody jest dość duże – z przynajmniej dwiema łazienkami, zamieszkanym przez minimum czworo domowników.  # Kocioł dwufunkcyjny to urządzenie, które sprawdzi się lepiej w niewielkich domach z jedną łazienką. W kotle dwufunkcyjnym ciepła woda jest ogrzewana w sposób przepływowy – tzn. w momencie jej poboru. Oznacza to, że zimna woda jest ogrzewana przez kocioł dopiero w chwili odkręcenia kranu. Taki kocioł sprawdza się dobrze, gdy punkty poboru wody w domu znajdują się w niezbyt dużej odległości od kotła.  Eksploatacja kotłów gazowych jest stosunkowo niegroźna dla środowiska. Spaliny powstałe podczas spalania gazu są najczystsze ze wszystkich produktów spalania tradycyjnych paliw. KOTŁY OLEJOWE  Urządzenia grzewcze zasilane olejem opałowym to dobra alternatywa dla domów, które nie mają dostępu do sieci gazowej. Kotły olejowe są w pełni zautomatyzowane i bezobsługowe. Ich budowa jest zbliżona do kotłów gazowych – różnią się jednak od nich palnikiem. Zapas oleju opałowego do tego typu kotłów przechowuje się w specjalnym zbiorniku w kotłowni – w pobliżu urządzenia grzewczego. Kotły olejowe również dostępne są w energooszczędnej wersji kondensacyjnej. Charakteryzują się one jednak nieco mniejszą sprawnością niż kondensacyjne kotły gazowe. Kondensacyjne kotły olejowe mają także zamkniętą komorę spalania, są więc bezpieczne w użytkowaniu. W nowoczesnych kotłach olejowych spalanie jest całkowite, więc wytwarzane przez nie spaliny są stosunkowo czyste i niegroźne dla środowiska naturalnego. Kotły olejowe tak jak gazowe mogą być jedno- lub dwufunkcyjne. Nie ma możliwości zastosowania w nich pełnego priorytetu c.w.u., dlatego do instalacji z kotłem olejowym powinien być dołożony wkład z częściową lub pełną akumulacją ciepła. Po wymianie palnika kocioł olejowy może być eksploatowany jako gazowy. Na rynku znajdziemy też urządzenia dwupalnikowe, które pozwalają korzystać z obu rodzajów paliwa bez konieczności wymiany palnika. Są one jednak drogie. Najnowsze kotły na paliwo stałe są przystosowane do spalania wielu rodzajów paliwa KOTŁY NA PALIWA STAŁE  Wśród popularnych w naszym kraju kotłów na paliwa stałe dostępnych jest wiele urządzeń. Wybór kotła na paliwa stałe jest uzależniony głównie od rodzaju paliwa, jakim ma być ogrzewany dom. Choć eksploatacja takich kotłów jest dość uciążliwa, są one chętnie stosowanymi urządzeniami grzewczymi, głównie z uwagi na niskie koszty eksploatacyjne.  Kotły na drewno. Przeznaczone są do spalania najpopularniejszego paliwa odnawialnego, czyli drewna. Podczas jego spalania do środowiska emitowanych jest o wiele mniej uciążliwych dla środowiska zanieczyszczeń niż w przypadku spalania węgla. Nowoczesne kotły na drewno to urządzenia ze spalaniem dolnym – z dwoma lub trzema ciągami spalinowymi. Pozyskują one więcej ciepła dzięki dopalaniu spalin. Jeszcze większą wydajnością charakteryzują się kotły zgazowujące. Drewno w komorze spalania takiego kotła jest suszone i odgazowywane. Powstający dzięki temu gaz drzewny jest spalany, przez co z paliwa pozyskuje się więcej ciepła.  Kotły węglowe. Służą do spalania węgla różnego sortymentu. Niestety wiąże się to z emisją do środowiska wielu zanieczyszczeń. Ponadto węgiel jest jednym z bardziej eksploatowanych paliw w naszym kraju, którego zapasy ulegają wyczerpaniu, więc jego ceny będą wciąż wzrastać. Decydując się na ogrzewanie domu węglem, warto wybrać urządzenie ze spalaniem dolnym, które umożliwia sterowanie procesem spalania i wydajnością pracy kotła. Dzięki temu zużywa mniej paliwa niż kocioł na węgiel ze spalaniem górnym. Do spalania węgla drobnego sortymentu (np. ekogroszku) służą kotły wyposażone w automatyczny podajnik paliwa. Węgiel jest automatycznie dostarczany do kotła ze specjalnego pojemnika. Pojemnik można napełniać paliwem nawet raz na kilka dni – dzięki temu obsługa kotła jest mniej uciążliwa.  Kotły na pelety. To urządzenia zasilane peletami, czyli małymi granulkami powstałymi z odpadów drzewnych. Większość kotłów na pelety to urządzenia bezobsługowe – z automatycznym podajnikiem paliwa. Ich eksploatacja jest jednak nieco droższa niż kotłów na drewno. Podobnie jak drewno emitują do środowiska niewiele zanieczyszczeń. OGRZEWANIE NADMUCHOWE  Ogrzewanie powietrzne to niezbyt popularny w naszym kraju sposób ogrzewania domów jednorodzinnych. Taka instalacja grzewcza składa się przede wszystkim z nagrzewnicy elektrycznej lub wodnej (zasilanej gorącą wodą z kotła gazowego, olejowego bądź pompy ciepła). Ciepłe powietrze jest rozprowadzane do poszczególnych pomieszczeń kanałami zamontowanymi przy stropie lub w podłodze i napływa do wnętrz kratkami lub anemostatami. Ogrzewanie powietrzne charakteryzuje się małą bezwładnością cieplną. Oznacza to, że po włączeniu nadmuchu powietrze w pomieszczeniu szybko się nagrzewa, ale po jego wyłączeniu równie szybko się wychładza. Nie jest to rozwiązanie szczególnie polecane do budynków murowanych, o masywnych przegrodach, których czas nagrzewania jest długi. Ogrzewanie nadmuchowe lepiej sprawdzi się w domach o konstrukcji szkieletowej, gdzie komfort cieplny odczuwa się niemal natychmiast po uruchomieniu nadmuchu ciepłego powietrza.  Zaletą ogrzewania nadmuchowego jest to, że nawiewane do pomieszczeń powietrze może być od razu fi ltrowane i odpowiednio nawilżone. Jego właściwą wilgotność można zapewnić, np. umieszczając w głównym kanale instalacji specjalny nawilżacz. Zwiększy on wilgotność przepływającego przez kanał powietrza, które następnie rozprowadzane jest po całym budynku. Aby poprawić jakość napływającego do domu powietrza, w nowoczesnych instalacjach nadmuchowych stosuje się również filtry (np. jonizujące), a nawet bakterio- i grzybobójcze lampy UVC.  OGRZEWANIE KOMINKOWE  Kominek może być nie tylko efektowną ozdobą wnętrza, ale również wydajnym urządzeniem grzewczym. Zasilany ekologicznym i niedrogim paliwem, czyli drewnem, pozwoli obniżyć koszty ogrzewania domu. Według przepisów nie może on być jedynym źródłem ciepła w domu, świetnie sprawdzi się natomiast w roli dodatkowego urządzenia grzewczego, które pozwoli ogrzać się niedrogim ciepłem w okresach przejściowych, czyli jesienią i wiosną. kiedy uruchamianie kotła nie jest jeszcze opłacalne.  Aby kominek był efektywnym urządzeniem grzewczym, powinien mieć wkład zamknięty. Dzięki regulacji ilości dopływającego do paleniska powietrza umożliwia kontrolę spalania paliwa i pozyskuje z niego więcej ciepła. Kominki z wkładem zamkniętym są więc bardziej oszczędne – do pozyskania takiej samej ilości ciepła zużywają nawet dwuipółkrotnie mniej paliwa niż kominki otwarte. Secjalne grzejniki do łazienek służą nie tylko dla zapewnienia komfortu cieplnego, ale także poprzwie funkcjonalności, np. poprzez połączenie funkcji grzewczej z wieszakiem na ręczniki OGRZEWANIE WODNE  Centralne ogrzewanie jest wciąż najpopularniejszym sposobem ogrzewania domów. W takim systemie ciepło rozprowadzane jest z jednego, wspólnego dla całego budynku źródła ciepła do poszczególnych pomieszczeń. W domach jednorodzinnych najczęściej stosowanym nośnikiem ciepła jest woda, którą wykorzystuje się w instalacjach z grzejnikami, ogrzewaniem podłogowym oraz ściennym. Jest ona ogrzewana przez urządzenie grzewcze – przeważnie kocioł, choć coraz częściej również kominek z płaszczem wodnym i pompę ciepła. Ciepła woda jest rozprowadzana po całej instalacji rurami do grzejników lub przewodami ogrzewania płaszczyznowego (podłogowego, ściennego). Ciśnienie potrzebne do wymuszenia ruchu wody wytwarza pompa obiegowa. Rzadko wykonuje się instalację centralnego ogrzewania w systemie grawitacyjnym. Nowe instalacje centralnego ogrzewania wyposaża się także w zamknięte przeponowe naczynie wzbiorcze.  Rury instalacji centralnego ogrzewania układa się zwykle w podłodze (w warstwie wylewki), rzadziej w bruzdach ściennych. Powinny być one prowadzone w osłonie z rur typu peszla lub w otulinach cieplnych, co pozwoli zminimalizować straty ciepła w instalacji. Rury prowadzi się od źródła ciepła na poszczególne piętra domu, a następnie do każdego grzejnika czy instalacji ogrzewania płaszczyznowego. Mogą być one prowadzone sposobem trójnikowym lub rozdzielaczowym.  System trójnikowy. W takim systemie na rurze zasilającej – czyli tej, którą płynie woda z kotła – montuje się trójniki. Od nich rozprowadza się odcinki przewodów do każdego grzejnika.  System rozdzielaczowy. W tym przypadku na każdej kondygnacji domu montuje się specjalne rozdzielacze (zasilający i powrotny) i do nich doprowadza przewody prowadzące od źródła ciepła i do niego. Następnie od rozdzielaczy prowadzi się rury (zasilającą i powrotną) oddzielnie do każdego grzejnika. Jeden rozdzielacz może zasilać nawet 12 grzejników. System rozdzielaczowy cieszy się dużą popularnością głównie z uwagi na niewielką liczbę połączeń i możliwość odłączenia pojedynczego grzejnika w razie ewentualnej awarii.  Obecnie w domach jednorodzinnych do wykonania instalacji centralnego ogrzewania najczęściej stosuje się rury z tworzywa sztucznego lub miedziane. W dzisiejszych czasach coraz rzadziej wykonuje się instalację c.o. z rur stalowych. Wprawdzie są one tanie, jednak szybko korodują.  # Miedź. Rury miedziane są bardzo trwałe i odporne na korozyjne działanie ciepłej i zimnej wody, nieutleniających kwasów, promieni UV oraz zmiany temperatury. Układania takich rur należy jednak unikać w domach zlokalizowanych na terenach górskich, gdzie woda jest zwykle miękka i kwaśna. Jej działanie może prowadzić do rozpuszczania jonów miedzi i obniżenia trwałości instalacji wykonanej z rur miedzianych. W domowych instalacjach wykorzystuje się również rury z tworzyw sztucznych.  # Polietylen sieciowany (PE-X). Wykonane z PE-X rury wytrzymują temperaturę od -110°C do 110°C, a dopuszczalna maksymalna temperatura pracy ciągłej to 95°C. Są odporne na działanie większości kwasów.  # Polipropylen (PP). Rury z PP są również odporne na działanie silnych kwasów, zasad i soli organicznych. Rury do instalacji wodnych i grzewczych wykonuje się z kopolimeru PP-R oznaczanego też PP-3 – charakteryzują się one dobrą elastycznością. Przeznaczone są do pracy w temperaturze do 90°C. Wykorzystuje się je często w instalacjach z systemem trójnikowym.  # Polibutylen (PB). Rury z PB są odporne na działanie wielu kwasów, zasad oraz rozpuszczalników o słabym stężeniu. Wytrzymują temperaturę do 90°C. Są elastyczne, dzięki czemu łatwo się je montuje. Rury z PB wyróżnia także odporność na uderzenia, pękanie i ścieranie. Prowadzi się je w bruzdach lub w wylewce – nie mogą być one narażone na działanie promieni UV.  # Rury wielowarstwowe. Mają budowę warstwową – rura bazowa wykonana z PE-X, wkładka aluminiowa i rura osłonowa z PE. ELEMENTY GRZEJNE  Grzejniki to jeden z ważniejszych elementów centralnego ogrzewania. Od ich odpowiedniego doboru zależy komfort cieplny w domu. O wyborze grzejników powinny decydować informacje zawarte w projekcie instalacji grzewczej. Na rynku jest wiele rodzajów grzejników, które różnią się nie tylko kształtem, ale przede wszystkim materiałem, z którego się je wykonuje, i właściwościami. Grzejniki stalowe. Cieszą się dużą popularnością. Wśród nich najczęściej wybierane są modele płytowe. Takie grzejniki mogą być zbudowane z jednej, dwóch lub trzech płyt. Grzejniki stalowe płytowe są dobrym rozwiązaniem, gdy trzeba zwiększyć moc grzewczą przy jednoczesnym zachowaniu niewielkich wymiarów grzejnika – wówczas wystarczy wybrać urządzenie z większą liczbą płyt. Grzejniki płytowe szybko reagują na sygnały z urządzeń automatycznej regulacji, co pozwala łatwo sterować ich pracą. Wadą grzejników stalowych jest ich wrażliwość na jakość wody w instalacji. Powoduje ona, że trwałość grzejników maleje, gdy do wody w instalacji dostaje się tlen. Inną odmianą grzejników stalowych są urządzenia członowe. Składają się one z żeberek, dzięki czemu mogą być produkowane m.in. w wersji przeznaczonej do montażu na ścianach łukowych czy w narożach ścian. Grzejniki aluminiowe. Mają zwykle budowę członową, są lekkie i charakteryzują się dużą przewodnością cieplną, więc szybko się nagrzewają. Można łatwo sterować ich pracą. Wykonuje się je jednak z dość miękkiego materiału, co powoduje, że są bardziej narażone na uszkodzenia mechaniczne niż pozostałe grzejniki. Grzejników aluminiowych lepiej nie stosować w instalacjach grzewczych wykonywanych z rur miedzianych, gdyż może to prowadzić do ich nadmiernej korozji.  # Grzejniki żeliwne. Są to ciężkie, masywne grzejniki o dużej odporności na korozję i uszkodzenia mechaniczne. Charakteryzują się też dużą bezwładnością cieplną – wolno się nagrzewają i stygną. Przez to trudniej sterować ich pracą, nie są więc polecane do instalacji z automatyką. Sprawdzają się za to w instalacjach z kotłem na paliwa stałe, gdzie ich duża bezwładność traktowana jest jako zaleta.  # Grzejniki konwektorowe. Charakteryzują się zwykle niewielkimi wymiarami. Montuje się je zazwyczaj na nóżkach przy dużych, nieotwieranych przeszkleniach sięgających posadzki. W tym przypadku dobrze sprawdzają się także grzejniki konwektorowe – kanałowe – przeznaczone do montażu w specjalnie przygotowanym kanale w podłodze. Dzięki temu pozostają zupełnie niewidoczne i zapewniają swobodny dostęp do okna. Grzejniki konwektorowe mają niewielką pojemność cieplną (mieszczą w sobie niewiele wody), dzięki czemu nagrzewają się szybko po włączeniu kotła.  # Grzejniki łazienkowe. To najczęściej urządzenia drabinkowe – służące również do suszenia ręczników. Z tego względu ich moc zwiększa się o minimum 20%. Grzejniki drabinkowe zbudowane są z kolektorów pionowych oraz umieszczonych między nimi kolektorów poziomych. Wykonuje się je z rur stalowych, miedzianych lub aluminiowych, pokrytych specjalnym antykorozyjnym lakierem. POMPY CIEPŁA  Te nowoczesne urządzenia grzewcze to doskonały sposób na obniżenie kosztów ogrzewania domu. Są energooszczędne i ekologiczne – do ogrzewania domu wykorzystują darmową energię odnawialną zgromadzoną w gruncie, wodzie lub powietrzu i nie wytwarzają przy tym szkodliwych dla środowiska spalin ani innych zanieczyszczeń. Pompy ciepła to urządzenia bezobsługowe, a więc bardzo komfortowe w eksploatacji. Służą zarówno do ogrzewania domu, jak i przygotowywania ciepłej wody użytkowej. W tym celu pobierają ciepło z otoczenia, czyli tak zwanego dolnego źródła (może nim być woda, powietrze lub grunt), i przekazują je do źródła górnego, czyli instalacji grzewczej.  # Gruntowe pompy ciepła. W naszych warunkach najlepiej sprawdzają się pompy ciepła pobierające energię z gruntu (gruntowe pompy ciepła). Aby mogły one korzystać z energii gruntowej, konieczne jest wykonanie odpowiedniego kolektora, czyli wymiennika ciepła. Może on być poziomy – to rozwiązanie dla osób dysponujących dużą, rozległą działką (przynajmniej 1,5-2 razy większą niż powierzchnia domu), lub pionowy – polecany w przypadku działek o niewielkiej powierzchni i z niskim poziomem wód gruntowych.  # Wodne pompy ciepła. Zastosowanie w domu pompy wodnej, czyli korzystającej z energii zgromadzonej w wodzie, wymaga dostępu do warstwy wodonośnej o dużej wydajności i odpowiedniej jakości (np. dużego stawu). Takie pompy sprawdzają się dobrze w przypadku domów z dużym zapotrzebowaniem na ciepło.  # Powietrzne pompy ciepła. Dużą popularnością, głównie z uwagi na niską cenę w porównaniu z pozostałymi urządzeniami tego typu, cieszą się powietrzne pompy ciepła. W przeciwieństwie do pomp wodnych i gruntowych nie wymagają projektu dolnego źródła, gdyż jest nim powietrze. Takie urządzenie może być zainstalowane na każdej działce. Powietrzne pompy ciepła nie są jednak tak wydajne (zwłaszcza w okresie zimowym) jak pozostałe urządzenia tego typu. Ich efektywność jest bowiem uzależniona od warunków atmosferycznych. Z tego względu powietrzne pompy ciepła są często stosowane jako dodatkowe urządzenie grzewcze w domu.  Do wyboru są pompy ciepła przeznaczone do ogrzewania domu z możliwością podgrzewania wody użytkowej oraz urządzenia służące wyłącznie do przygotowywanie ciepłej wody. Mogą mieć one zintegrowany w obudowie zasobnik ciepłej wody. Dzięki pompie ciepła pracującej na potrzeby ciepłej wody użytkowej kocioł poza sezonem grzewczym może być wyłączony, co pozwala obniżyć koszty ogrzewania.  Pompy ciepła mogą z powodzeniem współpracować z kotłami kondensacyjnymi, kolektorami słonecznymi i ogrzewaniem podłogowym. To ostatnie rozwiązanie jest szczególnie polecane w przypadku domów ogrzewanych pompą ciepła, gdyż pozwala maksymalnie wykorzystać jej wydajność.  KOLEKTORY SŁONECZNE  To urządzenia pozwalające korzystać z darmowej, odnawialnej energii, jaką jest energia promieniowania słonecznego. W naszym kraju z uwagi na warunki atmosferyczne kolektory słoneczne wykorzystuje się głównie do ogrzewania wody użytkowej. Mogą one służyć również do ogrzewania domu, aby jednak ich praca była wydajna, kolektory słoneczne musiałyby zajmować bardzo dużą powierzchnię, co w przypadku domu jednorodzinnego byłoby dość drogim i jak na razie mało opłacalnym rozwiązaniem.  Kolektory słoneczne są urządzeniami ekologicznymi i energooszczędnymi – nie produkują szkodliwych dla środowiska spalin, do pracy instalacji solarnej potrzebna jest niewielka ilość energii elektrycznej, a dzięki wykorzystaniu energii słonecznej, za którą nie trzeba płacić, odciążają domowy budżet. Wykonanie instalacji solarnej w domu jest najbardziej opłacalne wówczas, gdy domownicy zużywają dużo ciepłej wody. Sprawdza się ona także w domach, w których kolektory będą wykorzystywane do podgrzewania wody w basenie. Instalację solarną projektuje się zwykle tak, aby kolektory słoneczne mogły pokryć 50-60% rocznego zapotrzebowania na ciepłą wodę. Wówczas w najcieplejszych miesiącach zapotrzebowanie na ciepłą wodę może być zaspokajane przez kolektory w 80-100%. Ponieważ w miesiącach zimowych nie są one w stanie zapewnić odpowiedniej ilości ciepłej wody, kolektory słoneczne traktuje się jako dodatkowe źródło ciepła. Mogą one współpracować z kotłami gazowymi, olejowymi, pompą ciepła, kominkiem, a nawet kotłami na paliwa stałe. Powierzchnię kolektorów dobiera się indywidualnie do zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową w konkretnym domu. Szacunkowo przyjmuje się, że na jednego mieszkańca powinno przypadać 1-1,5 kolektora. Oprócz kolektorów w skład instalacji solarnej wchodzi m.in. zasobnik, w którym gromadzony jest zapas ciepłej, ogrzanej przez kolektory wody. Do współpracy z kolektorami słonecznymi stosuje się zasobniki biwalentne – z dwoma wymiennikami ciepła. Woda w takim zasobniku może być ogrzewana z dwóch źródeł ciepła – z kolektorów i podstawowego urządzenia grzewczego, np. z kotła. Gdy praca kolektorów nie jest wystarczająco wydajna, aby przygotować odpowiedni zapas ciepłej wody, wówczas jest ona ogrzewana przez kocioł.  Kolektory słoneczne dostępne są w dwóch wersjach – jako urządzenia płaskie lub próżniowe (rurowe). # Kolektory płaskie. To stosunkowo niedrogie kolektory zbudowane z zaizolowanej termicznie obudowy oraz absorbera, który pochłania promienie słoneczne. Kolektory płaskie są mniej wydajne niż urządzenia próżniowe, jednak na potrzeby podgrzewania wody użytkowej w domu są wystarczające.  # Kolektory próżniowe. Wyróżnia je większa wydajność niż w przypadku kolektorów płaskich, jednak są od nich droższe. Zbudowane są ze szklanych rur, w których znajduje się przewód z absorberem. Dzięki swej budowie mogą wyłapywać promienie słoneczne padające pod niekorzystnym dla kolektorów płaskich kątem. Kolektory próżniowe warto stosować, gdy na dachu nie ma wystarczająco dużo miejsca na montaż kolektorów płaskich o odpowiedniej powierzchni. Ze względu na większą wydajność mogą one bowiem zajmować mniej miejsca. Stosuje się je także do montażu w miejscach, w których wydajna praca kolektorów płaskich byłaby utrudniona, np. na elewacji domu.